In 1995 was het vijftig jaar geleden dat Belfeld werd bevrijd. De toen nog bestaande Gemeente Belfeld besloot om een brochure uit te geven met als titel: “Belfeld in de jaren 1940-1945”. In dit interessante boekje, geschreven door Nico Fassotte, vinden we op bladzijde 14 het wonderbaarlijke verhaal van de onderduiker Joop Hullen. Helaas bevat dit verhaal een zeer storende fout, die ik in mijn artikel graag wil herstellen.
“De onderduiker Joop Hullen bracht de laatste twee jaar van de oorlog door bij de familie Geraats op de Mariahoeve, aan het einde van de Broekstraat. Hullen, geboren in Zwolle, heeft van zijn broer uit het klooster in Steyl te horen gekregen dat hij de verplichte Arbeidsdienst in Duitsland kan ontlopen. Hullens broer heeft contacten met het verzet. Als Hullen inderdaad wordt opgeroepen om naar Duitsland te vertrekken, gaat hij in op het aanbod. Hullen: “ In juli 1943 ben ik daar ondergedoken. In eerste instantie ging het allemaal vrij soepel. We zaten er met zijn vieren. Af en toe vertrok er iemand of kwam er iemand bij. We werkten op het land. Maar ook op de Mariahoeve werden Duitsers ingekwartierd. Toen moesten we weg". Hullen en zijn medevluchters verstopten zich in zelf gebouwde bunkertjes onder de grond. “Maar twee van mijn kameraden kregen difterie en moesten weg. Toen zaten we er met zijn tweeën. Het was vreselijk zwaar, zeker toen de Duitsers in de buurt stellingen gingen aanleggen. Meneer Geraats had ons een petroleumkachel gegeven die we stookten met benzine. Maar het ding ontplofte. De Duitsers zagen ons, toen we uit de grond kwamen. Dankzij een Duitse soldaat, Karl Meyer, hebben we het overleefd. Hij kwam kijken en zei dat er niets aan de hand was. Dankzij hem konden we ons even later weer verstoppen, want hij heeft niets gezegd tegen zijn kameraden”.
Joop Hullen heeft de oorlog overleefd en woonde later weer in Zwolle.
Nico Fassotte veronderstelde dat het ging om de Mariahoef aan het einde van de Broekstraat. Zoals ik in “Biejeingezeumerd “ 2019-4 heb beschreven heeft Sjang Geraats met zijn gezin in 1936 die hoeve echter verlaten . Hij vertrok toen naar Beesel. De Mariahoef aan de Broekstraat werd vervolgens door diverse gezinnen bewoond. In 1943 woonde daar het gezin van Wiel Hovens en Antonia Janssen. Op deze boerderij was in de oorlogsjaren geen telefoonaansluiting zoals blijkt uit de aansluitingen "Belfeld" in de Naamlijst van den interlokalen telefoondienst 1943.
Sjang Geraats keerde in 1937 terug naar Belfeld en kocht toen een boerderij midden in de bossen op de grens van Belfeld en Tegelen. Daarover heb ik in "Biejeingezeumerd” 2020-2 uitgebreid geschreven onder de titel: “Het eenzame huis op de Horsterberg in Belfeld”. Op deze boerderij zaten de onderduikers en later ook de Duitsers! De familie Geraats bleef de naam “Mariahoeve” gebruiken. In 1937 vroegen ze een vergunning aan om het kippenhok te mogen verbouwen tot koestal. De aanvraag bij de gemeente Belfeld werd ondertekend met: “eigenaars Marie, Louis, Truus Geraats Mariahoef Horsterberg Belfeld”.
In het Telefoonboek uit 1943 staat onder Tegelen vermeld “327 Geraats J.F. de Mariahoeve Belfeld”, zie de afbeelding hieronder. In 2022 verscheen een schitterend boek van Paul Meusen uit Reuver. Paul heeft er zo’n vijftien jaar aan gewerkt en de titel werd: “Het groene Laken is goed”. Die titelkeuze wordt pas duidelijk als men het boek gelezen heeft. Dit boek handelt o.a. over het verzet in onze regio. Door het geweldig speurwerk van Paul ontdekte ik de fout in de gegevens over de Mariahoef in Belfeld en ik vind dat de waarheid nu aan het licht gebracht moet worden, zeker ook als een eerbetoon aan Sjang Geraats en zijn gezin.
Op bladzijde 179 van zijn boek begint Paul Meusen een hoofdstuk over infiltraties van de Duitsers. Het was de Duitsers opgevallen dat veel Franse krijgsgevangenen (en soms ook dwangarbeiders) ontsnapten. Kennelijk werden zij ergens in Limburg verder geholpen. De Duitsers besloten nu spionnen in te zetten, die zich voor moesten doen als ontsnapte gevangenen. In Limburg moesten ze dan contact zoeken met hulpverleners die hun verder wilden helpen. De Duitsers wisten dat in de omgeving van Belfeld bij een klooster of boerderij regelmatig krijgsgevangenen en onderduikers werden opgevangen. Een spion kreeg de opdracht om vanuit Duitsland bij Belfeld Nederland binnen te gaan. Landbouwer Geraats, die woonde op het adres Tegelseweg 33 ( De “Horsterberg”) krijgt op 17 september 1943 bezoek van een onbekende man, die zich voorstelt als Quadvlieg uit Gronsveld. Hij vraagt of hij bij Geraats kan onderduiken. En als dat niet gaat, kan Geraats hem wellicht elders een onderduikplaats verschaffen. De vreemdeling zegt hem ook dat hij voorzichtig moet zijn, omdat er in zijn buurt een NSB-er woont en omdat er een klooster in de nabijheid is met een boerderij die geleid wordt door een Duitse zetbaas. Geraats weet dat dit allebei klopt. Toch is hij zeer argwanend. Hij houdt de vreemdeling aan de praat en intussen belt zijn vrouw, Margaretha Creemers, met de pastoor in Gronsveld. Die meldt dat er in Gronsveld geen Quadvlieg bekend is. De vreemdeling merkt dat het echtpaar Geraats de zaak niet vertrouwt en vertrekt. Toch blijft hij in de buurt rondhangen. Dit is voor de familie Geraats onaangenaam en rond 18.00 uur belt de vrouw de politie. De agenten Van Berlo en Lemmen arresteren de vreemdeling en brengen hem over naar het politiebureau. Na fouillering vinden ze een persoonsbewijs op naam van Andreas Engwirda, geboren te Leeuwarden op 16 december 1917 en wonende Heugemerweg 35 B in Maastricht. Verder legt de gearresteerde allerlei vreemde verklaringen af. Uiteindelijk vraagt hij aan de agenten om voorgeleid te worden aan de burgemeester, omdat die iets voor hem kan doen. Dat verzoek wordt afgewezen. Kort daarna komt de NSB burgemeester H.J. van de Berg op het politiebureau binnen. Hij vraagt waarom de arrestant in de cel zit. Vervolgens spreekt hij op een geheimzinnige manier met de gevangene. De agenten kunnen niet verstaan wat er precies wordt gezegd, maar even later vraagt Engwirda aan de politie om met het Duitse gezag in Maastricht te bellen. Van daaruit wordt de agenten medegedeeld dat alles in orde is, en dat ze verder onderzoek naar Engwirda onmiddellijk moeten staken. Uiteindelijk moeten Van Berlo en Lemmen de arrestant naar Roermond brengen en daar overdragen aan de “Ortskommandant”.
Door het kordate optreden van Sjang Geraats en zijn vrouw liep de infiltratie van de Duitsers op niets uit. Er werden geen arrestaties verricht. Sjang Geraats en zijn zoon Wieke waren enige tijd tevoren door burgemeester Van de Berg verplicht lid gemaakt van de bosbrandweer in Belfeld. Eerder was in Belfeld geen brandweer en daarom had Van de Berg er een opgericht na de grote brand bij boerderij Dings in Geloo (zie mijn artikel “Zes jaar wonen in een keet” in Jaarboek 2017). Omdat ze lid waren van die brandweer en midden in de bossen woonden kregen ze natuurlijk ook een telefoonaansluiting (via het net van Tegelen, dat dichter bij hun huis lag dan het Belfeldse telefoonnet). Later werden in het huis van Geraats ook Duitse soldaten ingekwartierd. In feite bevond het gezin zich in een zeer gevaarlijke situatie, maar ze hebben zich op een heldhaftige wijze er doorheen geslagen. Dat er na de oorlog sommige Belfeldenaren waren, die meenden dat Geraats fout zat in de oorlog is voor hem en zijn gezin natuurlijk een enorme teleurstelling geweest.
Hij had immers, met groot gevaar voor zijn eigen leven en dat van zijn gezin, onderduikers geholpen terwijl hij inkwartiering had van Duitse soldaten. Bovendien had hij weten te voorkomen dat de Duitsers succesvol konden infiltreren in de Limburgse hulplijnen voor ontsnapte gevangenen.
Bronnen: Gemeentearchief Venlo. Delpher. Gesprek met Alexander Mommers. Belfeld in de oorlogsjaren 1940-1945, door Nico Fassotte. Naamlijst van den interlokalen telefoondienst 1943. Het groene laken is goed, door Paul Meusen. Artikelen van Wim van Diepen in: “ Biejeingezeumerd “ 2019-4 en 2020-2 en in het Jaarboek van onze Heemkundevereniging van 2017.
Reageren?: Wim van Diepen@home.nl of 077-4751987.
